Zbigniew Pronaszko (1885-1958). Dzieła z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al. 3 Maja 1 Galeria Sztuki Polskiej XX wieku 17 stycznia – 30 marca 2008 Muzeum Narodowe w Krakowie posiada największą kolekcję dzieł Zbigniewa Pronaszki. Zbiór ten w znacznej części pochodzi z daru artysty złożonego w 1955 roku i jego późniejszego zapisu testamentowego. Pozostała część to przekazy innych osób oraz zakupy własne Muzeum. Kolekcja obejmuje 97 obrazów olejnych, 20 rzeźb oraz ponad 500 prac na papierze, w tym akwarele, rysunki i kilka grafik. Wśród rysunków znajdują się liczne szkicowniki, projekty scenograficzne, projekty polichromii i druków, szkice przygotowawcze do rzeźb i pomników. Kolekcja obejmuje wszystkie okresy twórczości artysty, począwszy od studiów, a skończywszy na dziełach, których tworzenie przerwała śmierć malarza. Kilka obrazów i rzeźb eksponowanych jest stale w Galerii Sztuki Polskiej XX wieku Muzeum Narodowego w Krakowie. Obrazy olejne często wypożyczane są na wystawy czasowe organizowane w Polsce i na świecie. Szczególnie cenne są te z okresu kiedy współtworzył grupę Formistów (1917-1922), pierwsze polskie awangardowe ugrupowanie artystyczne. Wystawa została podzielona na dwie części odpowiadające głównym okresom w twórczości artysty.W sali „Awangarda” przedstawiono prace studenckie oraz obrazy, rzeźby, grafiki, akwarelei projekty scenograficzne z okresu zaangażowania Pronaszki w ruch formistyczny. Wśród obrazów znajdują się m.in. wczesne kompozycje powstałe pod wpływem Jacka Malczewskiego i najbardziej znane dzieło formistyczne malarza – Akt (1917). Na uwagę zasługują rzeźby, wśród których projekt pomnika Adama Mickiewicza dla Wilna należy do najważniejszych prac pomnikowych dwudziestolecia międzywojennego. W sali „Koloryści” natomiast ukazano malarstwo artysty po roku 1922, kiedy to porzucił na rzecz koloru kubizujący, oparty na linii sposób kształtowania formy. Kolor w obrazach formistycznych był podporządkowany formie i ograniczony często do subtelnych odcieni tej samej barwy. W latach dwudziestych Pronaszko zaczął budować formę za pomocą koloru. W latach następnych podejście do problemu koloru ulegało u artysty różnym przeobrażeniom i stało się przedmiotem eksperymentów formalnych. Wysiłki te uczyniły go jednym z najwybitniejszych polskich kolorystów.
