ARTISTS > Stanisław Lorentz
1899 - 1991
historia sztuki
Już za życia otoczony legendą. Wybitny uczony, człowiek-instytucja, autorytet moralny
i obrońca polskiego dziedzictwa kulturowego. Historyk sztuki, muzeolog, ekspert
UNESCO do spraw ochrony zabytków. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego i
Wileńskiego. Od 1935 r., przez 47 lat, pełnił funkcję dyrektora Muzeum Narodowego w
Warszawie. Podźwignął je ze zniszczeń wojennych i przekształcił w nowoczesną
instytucję. Również dzięki jego staraniom (prawie 20-letnim!) rozpoczęła się odbudowa
Zamku Królewskiego w Warszawie.
Stanisław Lorentz podkreślał, że jego zainteresowanie nauką i kulturą ukształtowało
się pod wpływem atmosfery rodzinnego domu. Ojciec był pedagogiem, znakomitym germanistą, autorem podręczników. W 1918 r. założył prywatne liceum humanistyczne, sławne w międzywojennej stolicy.
Studia rozpoczął na wydziale filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, dodatkowo uczęszczał na wykłady z historii literatury polskiej oraz filologii klasycznej. Rok później przeniósł się na historię sztuki, by tam pod kierunkiem (późniejszego profesora i mistrza) Zygmunta Batowskiego, zajmować się historią architektury wieku Oświecenia w Polsce. Jako niespełna 30-letni naukowiec dostał nominację na stanowisko konserwatora zabytków i kierownika oddziału sztuki województw wileńskiego i nowogródzkiego.
W czerwcu 1935 r. prezydent stolicy Stefan Starzyński zaproponował mu kierowanie Muzeum Narodowym w Warszawie. Najważniejsze decyzje wiązały się z rozbudową i reorganizacją instytucji powstałej w drugiej połowie XIX w. Dla Stanisława Lorentza oczywistym było, że „każde poważne muzeum musi mieć charakter instytutu naukowego, wywierającego wpływ na działalność konserwatorską, wystawienniczą, wydawniczą i społeczno-oświatową”. Na stanowiska kustoszy powołał najwybitniejszych historyków sztuki, a w październiku 1938 r. (razem z inauguracją głównego gmachu muzeum) otwarto największą w historii miasta wystawę „Warszawa wczoraj, dziś i jutro”. To był wielki sukces, przekładający się na milion zwiedzających w ciągu roku.
Wybuch II wojny światowej unicestwił dalsze plany. Stanisław Lorentz współdziałał z cywilnymi i wojskowymi organami polskich władz podziemnych w zakresie ratowania dóbr kultury i ewidencji strat. Nie udało się zapobiec rozgrabieniu zbiorów muzealnych...
Losy powojenne nadal wiązały go z organizacją życia naukowego i kulturowego. Kierował Instytutem Historii Sztuki, prowadził katedrę Historii Sztuki Nowożytnej na UW i Seminarium Doktorskie. W 1954 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego, a w 1966 r. – honorowy doktorat Uniwersytetu w Nancy.
W ciągu 35-lat, zorganizował w Muzeum Narodowym ponad 300 wystaw (i prawie tyle samo w krajowych Oddziałach). Poza granicami kraju sztuka polska dawna i współczesna była prezentowana prawie sto razy.
Jubileusz stulecia urodzin prof. Stanisława Lorentza uczciła Warszawa dwoma wystawami (w Muzeum Narodowym i Bibliotece Zamku Królewskiego) oraz tablicą pamiątkową w ścianie Bramy Zegarowej Zamku.
